Thoái hóa cột sống thắt lưng: Cách nhận biết và điều trị

Về mặt lý thuyết, thoái hóa cột sống lưng thường được coi là một tình trạng xảy ra phổ biến ở người già. Tuy nhiên, trong thời gian gần đây, có xu hướng trẻ hóa của bệnh lý này do nhiều yếu tố khác nhau. Do đó, việc nắm vững và hiểu đúng về thoái hóa cột sống lưng có thể giúp mọi người tự bảo vệ bản thân một cách chủ động, từ việc phát hiện sớm, kiểm soát cho đến điều trị hiệu quả, đồng thời giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh. Hãy cùng Diamondkhop tìm hiểu bài viết dưới đây nhé!

Thoái hóa cột sống thắt lưng là gì?

Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng (Lumbar Degenerative Disease) là một căn bệnh xương khớp mãn tính tiến triển chậm, tăng dần theo cấp độ, gây ra những cơn đau âm ỉ không ngừng, suy yếu cơ hai chân, mất thăng bằng và giới hạn khả năng vận động của người bệnh. 

Bệnh này là do sự biến dạng của cột sống thắt lưng mà không có dấu hiệu viêm nhiễm.

Có năm đốt sống ở vùng thắt lưng (được gọi là L1 – L5) đóng vai trò hỗ trợ trong việc mang trọng lượng cơ thể, tạo ra đường cong và bảo vệ các cơ quan nội tạng bên trong.

Đốt sống thắt lưng có đặc điểm khác biệt là không có lỗ ngang như đốt sống cổ và không có các hõm sườn trên mỏm ngang và thân như đốt sống ngực.

Tổn thương của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng liên quan đến sự suy giảm của mô sụn khớp và đĩa đệm trong cột sống thắt lưng. Đồng thời, xương dưới đĩa đệm và màng hoạt dịch cũng trải qua những thay đổi cấu trúc do mất nước và quá trình lão hóa.

Nguyên nhân của thoái hóa cột sống thắt lưng

Bệnh thoái hóa cột sống lưng có hai nhóm nguyên nhân chính là nguyên nhân nguyên phát và nguyên nhân thứ phát.

Nguyên nhân nguyên phát

Một trong những nguyên nhân chính gây ra thoái hóa cột sống lưng là quá trình lão hóa tự nhiên. Khi tuổi tác tăng, cấu trúc cột sống dần suy yếu, có các biểu hiện như đĩa đệm mất nước, bao xơ đĩa đệm dễ rách vỡ, dây chằng xơ hóa và mô sụn bị mòn.

Tốc độ diễn tiến của bệnh thường phụ thuộc vào lối sống sinh hoạt và chế độ ăn uống của mỗi người.

• Thói quen sinh hoạt: Tư thế ngồi gù lưng, gập cổ, nằm gối quá cao hoặc vận động thể thao không đúng cách là những yếu tố thúc đẩy quá trình thoái hóa cột sống lưng.
• Chế độ ăn uống không lành mạnh: Thiếu Canxi, Magie, Glucosamine hoặc Collagen tuýp II trong chế độ dinh dưỡng có thể gây tổn thương cho cột sống và tăng nguy cơ mắc bệnh xương khớp. Thói quen tiêu thụ thức ăn nhanh, nhiều dầu mỡ hoặc lạm dụng chất kích thích như rượu bia, thuốc lá cũng có thể góp phần vào thoái hóa đốt sống. Điều này giải thích tại sao một số người trong độ tuổi từ 30 đến 35 tuổi đã bị thoái hóa cột sống trong khi người cao tuổi từ 50 đến 60 tuổi vẫn có xương khớp chắc chắn và khỏe mạnh.

Nguyên nhân thứ phát

Ngoài nguyên nhân lão hóa, còn có nhiều nguyên nhân thứ phát gây ảnh hưởng đến cột sống lưng, bao gồm:

• Đặc thù công việc: Làm việc văn phòng ít vận động hoặc lao động nặng sai tư thế có thể làm mất đường cong tự nhiên của cột sống lưng và gây gập cong cơ thể về phía trước.
• Thoái hóa cột sống do chấn thương: Các chấn thương trong quá trình sinh hoạt, vận động hoặc té ngã do tai nạn nếu không được điều trị dứt điểm có thể khiến cột sống lưng bị thoái hóa. Việc mắc chấn thương cột sống có thể gây tổn thương cho các thành phần của cột sống như đĩa đệm, mô sụn và xương, dẫn đến quá trình thoái hóa diễn ra nhanh chóng.

Đối tượng có nguy cơ cao mắc thoái hóa đốt sống lưng

• Những người ở độ tuổi trung niên và lớn tuổi: đây là hai đối tượng có tỷ lệ mắc bệnh cao nhất.
• Các nhân viên văn phòng tiếp xúc thường xuyên với máy tính, công nhân trong ngành may mặc, công nhân bốc vác, tài xế lái xe ô tô,…
• Những người thừa cân hoặc béo phì.
• Những người gặp tai nạn giao thông hoặc va chạm gây tổn thương cho cột sống.
• Những người có chế độ dinh dưỡng không khoa học và ít vận động.
• Những người có người thân mắc các bệnh lý về thoái hóa cột sống.

Theo thống kê, có hơn 80% số người ở Việt Nam ở độ tuổi trên 50 bị vấn đề về vôi hóa hoặc thoái hóa cột sống, trong đó tỷ lệ mắc bệnh ở nữ giới cao hơn so với nam giới.

Triệu chứng của thoái hóa cột sống thắt lưng

Thoái hóa cột sống là một bệnh mãn tính về xương khớp, tiến triển chậm và không có các biểu hiện cụ thể ở giai đoạn đầu. Do đó, việc nhận biết bệnh từ sớm khá khó khăn. Triệu chứng rõ nhất là những cơn đau nhức phát sinh từ vùng bị thoái hóa. Cụ thể:

• Đau mạnh, đau nhức làm hạn chế khả năng vận động của khớp. Cơn đau lưng sẽ tăng lên khi thực hiện các hoạt động vận động, khi thời tiết thay đổi,…
• Đau ở vùng lưng dưới lan xuống mông và hai chi dưới, gây khó khăn trong việc cúi xuống.
• Mất thăng bằng và khó di chuyển.
• Sự yếu đuối ở tay hoặc chân, thiếu sự phối hợp giữa tay và chân.
• Đau ở vùng cổ, lan xuống vai và cánh tay, gây cảm giác tê cứng tay và ngón tay.
• Khó kiểm soát bàng quang và ruột.
• Nghe thấy tiếng lục cục khi cử động cột sống thắt lưng, đặc biệt khi xoay người.
• Khi bị thoái hóa cột sống thắt lưng, các cơn đau xương khớp có thể kéo dài trong nhiều ngày, và độ cường độ đau sẽ tăng lên khi thực hiện các hoạt động vận động và giảm đi khi nghỉ ngơi. Ở các giai đoạn nặng hơn, triệu chứng của bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng sẽ trở nên nghiêm trọng hơn, gây ảnh hưởng đáng kể đến mọi hoạt động của người bệnh.

Bệnh thoái hóa cột sống lưng có nguy hiểm không?

Theo các Bác sĩ: “Thoái hóa cột sống lưng là bệnh lý phổ biến nhất trong các bệnh liên quan đến cột sống. Bệnh không gây nguy hiểm tính mạng nhưng làm giảm chức năng của hệ thần kinh và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nếu không được điều trị kịp thời, nó có thể gây tàn phế, mất khả năng tự phục vụ sinh hoạt cá nhân và trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội.”

Các biến chứng nguy hiểm của bệnh thoái hóa cột sống lưng bao gồm:

• Đau dây thần kinh tọa: gây đau nhức từ vùng thắt lưng, lan xuống vùng hông và chân, gây khó khăn trong việc di chuyển.
• Thoát vị đĩa đệm và bệnh gai cột sống.
• Biến dạng cột sống: gây cong, gù và làm mất đi tính thẩm mỹ.
• Chèn ép tủy sống.
• Teo cơ.
• Tàn phế và bại liệt: là hậu quả nghiêm trọng nhất của thoái hóa cột sống cổ.
• Gây trở ngại về thị lực: là rủi ro nguy hiểm, có thể gây các triệu chứng như sưng mắt, chảy nước mắt, ánh sáng nhạy cảm, giảm thị lực và thậm chí mù lòa.

Đáng lo ngại, hiện tại, thoái hóa cột sống lưng có xu hướng “trẻ hóa”. Trước đây, bệnh thường xuất hiện nhiều nhất ở độ tuổi 50, nhưng ngày nay có nhiều trường hợp người mắc bệnh khi mới bước qua tuổi 30.

Theo một báo cáo y tế gần đây, ai cũng có nguy cơ mắc bệnh này. Ở Anh, hàng năm các bệnh viện ghi nhận hơn 2,3 triệu trường hợp điều trị bệnh thoái hóa cột sống vùng thắt lưng. Đặc biệt, tỷ lệ mắc bệnh ở người châu Âu cao hơn so với người châu Á.

Cách chẩn đoán thoái hóa cột sống lưng

Chẩn đoán thoái hóa cột sống lưng thông qua xét nghiệm hình ảnh

Các phương pháp này thường được sử dụng để đánh giá mức độ nghiêm trọng của thoái hóa cột sống lưng, đồng thời loại trừ các nguyên nhân khác gây đau lưng và cổ. Các phương pháp này bao gồm:

• Chụp X-quang: hình ảnh này giúp kiểm tra khe khớp, tình trạng của đĩa đệm và xác định sự hiện diện của gai xương.
• Chụp CT: phương pháp này cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về cột sống, đĩa đệm và gai xương so với phim X-quang.
• Chụp cắt lớp vi tính phát xạ đơn (SPECT): thường được kết hợp với chụp CT để xác định vị trí cụ thể của các tổn thương trong cột sống.
• Chụp MRI: phương pháp này giúp bác sĩ quan sát các mô mềm, bao gồm cơ bắp, đĩa đệm cột sống, dây chằng và gân.

Xét nghiệm chuyên sâu

Mặc dù các xét nghiệm máu hoặc hút dịch tủy sống không thể phát hiện hoặc đánh giá được thoái hóa cột sống, tuy nhiên, chúng vẫn được bác sĩ yêu cầu nhằm loại trừ các vấn đề sức khỏe khác như viêm đốt sống, nhiễm trùng hoặc ung thư.

Các phương pháp điều trị thoái hóa cột sống lưng phổ biến

Có nhiều phương pháp điều trị thoái hóa cột sống lưng được sử dụng, bao gồm:

Tập luyện với một số bài tập tăng cường sức khỏe cột sống

Việc luyện tập có thể hỗ trợ trong điều trị thoái hóa cột sống lưng. Các bài tập giúp kéo giãn cột sống một cách tự nhiên, thúc đẩy quá trình phục hồi các tổn thương ở đốt sống và làm cho hệ thống khớp linh hoạt và dẻo dai hơn. Ngoài ra, việc luyện tập đều đặn cũng giúp bệnh nhân thoái hóa cột sống lưng có tinh thần minh mẫn và cảm thấy thoải mái hơn.

Tuy nhiên, nếu thực hiện những bài tập không phù hợp, có thể tạo thêm áp lực cho cột sống và khiến tình trạng bệnh tiến triển nặng hơn, gây đau nhức kéo dài. Vì vậy, rất quan trọng để bệnh nhân nhờ sự tư vấn của bác sĩ để chọn lựa các bài tập phù hợp cho mình.

Điều trị bằng thuốc:

• Sử dụng thuốc Tây: 

Tùy thuộc vào tình trạng bệnh, sử dụng các loại thuốc giảm đau, chống viêm và giãn cơ phù hợp. Một số loại thuốc thông thường bao gồm paracetamol, tramadol, Efferalgan – codein, opioid (giảm đau); Diclofenac, Meloxicam, Celecoxib, Etoricoxib (thuốc chống viêm không chứa steroid dạng uống hoặc bôi); eperisone, tolperisone (thuốc giãn cơ); corticoid (tiêm ngoài màng cứng trong trường hợp đặc biệt).

• Thuốc có tác dụng làm chậm tiến trình lão hóa: 

Piascledine, Glucosamine sulfate, chondroitin sulphate, thuốc ức chế IL1…

• Thuốc thảo dược: 

Lá lốt, ngải cứu, dây đau xương, cỏ xước, cây mần ri…

Phẫu thuật

Phương pháp này được chỉ định trong những trường hợp bệnh có biến chứng nguy hiểm gây đau dây thần kinh tọa nghiêm trọng, thoát vị đĩa đệm chèn ép rễ thần kinh, hẹp ống sống chèn ép tủy sống… hoặc khi các phương pháp điều trị khác không đạt được kết quả như mong muốn.

Châm cứu hỗ trợ giảm đau

Theo quan điểm Y học Trung Hoa, châm cứu giúp khôi phục sự lưu thông của khí huyết, cân bằng năng lượng trong cơ thể và kích thích quá trình tự phục hồi. 

Từ góc nhìn khoa học, việc sử dụng kim châm cứu tác động vào vùng cột sống bị tổn thương và kích thích cơ thể sản xuất chất giúp giảm đau và chống viêm một cách tự nhiên.

Cơn đau do thoái hóa cột sống lưng có thể được giảm nhẹ nhanh chóng nhờ châm cứu, tuy nhiên hiệu quả này chỉ kéo dài tạm thời, vì chưa giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của bệnh. 

Ngoài ra, châm cứu cũng có thể gây ra một số tác dụng phụ hoặc rủi ro như nhiễm trùng, liệt, co cứng cơ… Do đó, bệnh nhân cần cẩn trọng khi thực hiện phương pháp này.

Trị liệu thần kinh cột sống kết hợp vật lý trị liệu

Trong lĩnh vực y học của các quốc gia tiên tiến, phương pháp Trị liệu Thần kinh Cột sống (Chiropractic) luôn được ưu tiên trong việc điều trị thoái hóa cột sống. 

Phương pháp này nhằm nắn chỉnh cấu trúc cột sống bị sai lệch để đặt về vị trí đúng, giải phóng áp lực lên dây thần kinh, kích thích quá trình tự phục hồi của cơ thể, từ đó ngăn ngừa cơn đau cột sống kéo dài và hạn chế tái phát. 

Phòng ngừa thoái hóa cột sống lưng

Cột sống lưng bị thoái hóa theo thời gian là một quá trình tất yếu không thể ngăn ngừa hoàn toàn. Tuy nhiên, việc phát hiện sớm các triệu chứng thoái hóa cột sống và bắt đầu điều trị hiệu quả ngay từ đầu có thể giúp kiềm chế sự tiến triển của bệnh, đồng thời giảm thiểu nguy cơ phát sinh biến chứng. 

• Thay đổi tư thế khi hoạt động và nghỉ ngơi.
• Rèn luyện thể chất với các bài tập tốt cho cột sống lưng.
• Tránh tư thế và hoạt động gây quá tải cho cột sống lưng.
• Đi khám cột sống định kỳ và khi có biểu hiện đau lưng và cổ bất thường.

Bài viết đã cung cấp khái niệm Thoái hóa cột sống lưng và cách điều trị thoái hoá đốt sống lưng, người bệnh cần áp dụng phương pháp nắn chỉnh cấu trúc cột sống sai lệch về vị trí bình thường. Đồng thời, cần kết hợp ăn uống điều độ, nghỉ ngơi hợp lý và vận động thường xuyên để tăng độ dẻo dai cho cột sống và duy trì hiệu quả lâu dài.