Đau thần kinh tọa là gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị bệnh

Đau thần kinh tọa là một tình trạng khá phổ biến mà nhiều người phải đối mặt. Nó gây ra cảm giác đau lan từ đường thần kinh tọa, chạy dọc theo một hay cả hai chân. Đau thần kinh tọa có thể gây ra khó chịu và hạn chế hoạt động hàng ngày. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp chữa trị hiệu quả để giảm đau và cải thiện chất lượng cuộc sống. Trong bài viết này, Diamondkhop sẽ tìm hiểu về đau thần kinh tọa là gì và các biện pháp chữa trị và phòng tránh.

Đau dây thần kinh tọa là gì?

Đau dây thần kinh tọa, được gọi là đau thần kinh toạ hoặc sciatica, là một loại đau lan tỏa dọc theo đường của dây thần kinh tọa, từ lưng dưới qua hông, mông và xuống đến từng chân. Thường thì, đau thần kinh toạ chỉ ảnh hưởng đến một bên cơ thể.

Nguyên nhân chính gây ra bệnh thần kinh tọa là thoát vị đĩa đệm tại vùng lưng thắt lưng (dưới). Cột sống, gồm các đốt sống, được phân tách và được bảo vệ bởi các đĩa tròn và các mô liên kết. Khi một đĩa bị hỏng do chấn thương hoặc do quá trình lão hóa, phần trung tâm của nó có thể bị đẩy ra khỏi vị trí ban đầu. 

Ngoài ra, xương cột sống hoặc sự co hẹp của kênh sống cũng có thể làm ép vào một phần của dây thần kinh. Tình trạng này gây ra viêm, đau và thường kèm theo cảm giác tê ở chân.

Nguyên nhân đau thần kinh tọa

Đau thần kinh tọa có thể phát sinh từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Thoát vị đĩa đệm

Tình trạng này gây áp lực lên rễ thần kinh và là nguyên nhân phổ biến nhất gây đau thần kinh tọa. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng hầu như mọi người từng trải qua tình trạng trượt đĩa đệm ít nhất một lần trong cuộc đời. 

Thoái hóa đĩa đệm

Đây là tình trạng tự nhiên mòn của đĩa đệm giữa các đốt sống trong cột sống. Đĩa đệm bị mòn dần và làm co lại theo chiều dọc, dẫn đến thu hẹp các đường dẫn truyền thần kinh (hẹp ống sống). Điều này thường gây chèn ép rễ thần kinh tọa và gây đau nhức thường gặp.

Trượt đốt sống

Khi một đốt sống trượt ra khỏi vị trí bình thường, nó sẽ không đồng trục với cấu trúc ở phía trên, gây thu hẹp lỗ thông qua mà dây thần kinh đi ra. Đây cũng là một trong những nguyên nhân chính gây chèn ép dây thần kinh hông.

Thoái hóa khớp

 Gai xương (các cạnh xương gai) có thể hình thành ở các khớp đã già, gây chèn ép dây thần kinh ở vùng lưng dưới.

Hội chứng cơ hình lê

Tình trạng này xảy ra khi cơ hình lê (một cơ nhỏ nằm sâu trong mông) bị căng hoặc co thắt, gây áp lực và kích thích dây thần kinh hông, dẫn đến đau ở thần kinh tọa.

Hội chứng chùm đuôi ngựa

 Đây là một tình trạng hiếm gặp nhưng nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến bó dây thần kinh ở phần cuối tủy sống (chùm đuôi ngựa). Hội chứng này gây ra những cơn đau lan dần xuống chân, có thể gây tê xung quanh hậu môn và thậm chí làm mất kiểm soát ruột và bàng quang.

Triệu chứng đau thần kinh tọa

• Co cứng cơ cạnh cột sống: Khi dây thần kinh tọa bị tổn thương hoặc viêm, nó có thể gây ra những vấn đề trong việc lưu thông máu trong cơ thể. Kết quả là, người bệnh có thể trải qua hiện tượng co cứng cơ cạnh cột sống do sự lưu thông máu không đều.
• Hạn chế vận động: Trong giai đoạn muộn của đau thần kinh tọa, người bệnh có thể gặp những hạn chế trong việc vận động các chi dưới.
• Bất thường về tư thế: Một trong những nguyên nhân chính gây đau thần kinh tọa là bệnh thoát vị đĩa đệm ở cột sống thắt lưng, dẫn đến chèn ép dây thần kinh. 
• Tổn thương rễ thần kinh tọa: Dây thần kinh tọa đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển chuyển động của cơ chân và cảm giác. Do đó, triệu chứng đau thần kinh tọa thường bao gồm cảm giác khó chịu như kiến bò, có thể ngứa ở bàn chân và ngón chân. 

Cách chữa trị đau thần kinh tọa

Dùng thuốc

Một trong những cách chữa trị đau thần kinh tọa phổ biến là sử dụng thuốc. Các loại thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen hoặc naproxen có thể giúp giảm viêm và đau. 

Ngoài ra, thuốc chống co thắt cơ và thuốc gây mê cũng có thể được sử dụng để giảm các triệu chứng liên quan đến bệnh thần kinh tọa. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc nên được thực hiện dưới sự giám sát của bác sĩ để đảm bảo an toàn và hiệu quả.

Phẫu thuật

Trong một số trường hợp nghiêm trọng, khi các phương pháp chữa trị không phát huy tác dụng, phẫu thuật có thể được xem xét. Phẫu thuật có thể giúp giảm áp lực lên đường thần kinh tọa và giảm đau. 

Có một số phương pháp phẫu thuật khác nhau như tạo hốc đĩa đệm, loại bỏ phần cản trở hay sửa chữa các vấn đề cột sống. Tuy nhiên, quyết định phẫu thuật nên được đưa ra sau khi thảo luận kỹ lưỡng với bác sĩ và hiểu rõ tác động và nguy cơ liên quan.

Trị liệu thần kinh cột sống

Trị liệu thần kinh cột sống là một phương pháp chữa trị đau thần kinh tọa bằng cách thay đổi hoạt động của đường thần kinh. Điều này có thể đạt được thông qua các phương pháp như điện xâm nhập dây thần kinh (Nerve Conduction Study), điện liệu và châm cứu. Trị liệu thần kinh cột sống có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng cơ bắp.

Vật lý trị liệu phục hồi chức năng

Vật lý trị liệu phục hồi chức năng là một phương pháp chữa trị đau thần kinh tọa bằng cách sử dụng các kỹ thuật vật lý như tác động cơ học, nhiệt, và ánh sáng để giải tỏa đau và khôi phục chức năng của cơ bắp. Các kỹ thuật như massage, chiropractic và tập luyện cơ bắp có thể giúp giảm đau và tăng cường sự linh hoạt.

Kết hợp trị liệu thần kinh cột sống và các bài tập vật lý trị liệu 

Kết hợp trị liệu thần kinh cột sống và các bài tập vật lý trị liệu là một phương pháp chữa trị toàn diện cho đau thần kinh tọa. Bằng cách kết hợp các phương pháp điều trị này, người bệnh có thể tận dụng lợi ích của cả hai phương pháp. 

Trị liệu thần kinh cột sống có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng thần kinh, trong khi bài tập vật lý trị liệu có thể tăng cường sự linh hoạt, tăng cường cơ bắp và giảm áp lực lên đường thần kinh tọa.

Các yếu tố tăng nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa

Bệnh đau thần kinh tọa là một tình trạng khá phổ biến và gây đau đớn cho người bệnh. Đau thần kinh tọa thường xuất hiện khi dây thần kinh tọa bị kẹt hoặc bị tổn thương, gây ra những triệu chứng như đau, tê, hoặc buồn ngủ trên một hoặc cả hai chân. Dưới đây là một số yếu tố có thể tăng nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa.

Cân nặng

Tăng cân đáng kể có thể gây áp lực lên cột sống và dây thần kinh tọa, đặc biệt đối với những người thừa cân béo phì. Trọng lượng thừa cũng có thể tăng nguy cơ thoát vị đĩa đệm, một trong những nguyên nhân chính gây ra đau thần kinh tọa. 

Bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường là một yếu tố nguy cơ khác có thể góp phần vào mắc bệnh đau thần kinh tọa. Bệnh tiểu đường ảnh hưởng đến cách cơ thể sử dụng đường trong máu. Mức đường huyết không kiểm soát tốt có thể làm tăng nguy cơ tổn thương thần kinh, bao gồm cả dây thần kinh tọa.

Đặc thù của công việc

Công việc có tính chất đặc biệt có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa. Những công việc đòi hỏi phải xoay lưng, mang vác nặng hoặc lái xe cơ giới trong thời gian dài có thể gây căng thẳng và áp lực lên cột sống, góp phần vào việc kích hoạt triệu chứng đau thần kinh tọa. Ngoài ra, ngồi kéo dài hoặc có lối sống ít vận động cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa, so với những người thường xuyên hoạt động và có lối sống năng động.

Tuổi tác

Những thay đổi liên quan đến tuổi tác ở cột sống là nguyên nhân phổ biến nhất gây ra bệnh thần kinh tọa. Khi người ta già đi, các cấu trúc của cột sống có thể bị suy yếu và mất đi tính linh hoạt. Việc thoát vị đĩa đệm và gai cột sống thường xảy ra nhiều hơn ở nhóm tuổi từ 30 đến 50 tuổi, do sự mòn mòn và biến dạng của các thành phần cột sống.

Các cách chẩn đoán đau thần kinh tọa

Trong trường hợp chứng đau thần kinh toạ, ban đầu, bác sĩ sẽ tiến hành tiền sử bệnh và sau đó đặt câu hỏi về các triệu chứng đang gặp phải. Ngoài ra, người bệnh có thể được bác sĩ yêu cầu thực hiện một số bài kiểm tra khác như sau:

• Kiểm tra sức mạnh cơ bắp chân bằng cách đi bằng mũi chân và gót chân.
• Ghi lại điểm bắt đầu cơn đau bằng cách nâng cao chân, từ đó xác định dây thần kinh đang bị bị ảnh hưởng và một vài nguy cơ có thể xảy ra ở đĩa đệm.
• Thực hiện các động tác kéo giãn để xác định cơn đau cũng như kiểm tra độ dẻo dai và sức mạnh cơ bắp.

Ngoài ra, một số xét nghiệm hình ảnh khác cũng có thể được yêu cầu, bao gồm:

Chụp X-quang cột sống: Nhằm phát hiện tình trạng gãy xương cột sống hoặc các vấn đề liên quan đến đĩa đệm, nhiễm trùng, khối u và gai xương.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT): Hai phương pháp này sẽ giúp thu thập hình ảnh chi tiết về xương và mô mềm ở lưng. Trong đó, chụp cộng hưởng từ có thể cho thấy áp lực lên dây thần kinh do thoát vị đĩa đệm và bất kỳ tình trạng viêm khớp nào.

Chụp tủy đồ: Nhằm xác định nguyên nhân có phải xuất phát từ đốt sống hoặc đĩa đệm hay không.

Đo điện cơ: Là xét nghiệm giúp kiểm tra tốc độ xung điện di chuyển qua dây thần kinh tọa và phản ứng của cơ bắp.

Biến chứng của đau thần kinh tọa

• Giòn cột sống: Đây là hiện tượng thường đi đôi với co thắt cơ bắp hoặc mất lực hoàn toàn ở chi dưới. Thường xảy ra sau khi ngủ dậy vào buổi sáng, khiến người bệnh cảm thấy đau và giòn cột sống khi cố gắng cúi người hoặc di chuyển. Điều này gây khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống và tinh thần của người bệnh.
• Suy giảm khả năng vận động: Vì biến chứng đau thần kinh tọa  gây ra cảm giác đau và khó chịu từ lưng xuống chân, người bệnh thường giới hạn hoạt động vận động. Theo lẽ thường, họ giảm cảm giác đau bằng cách hạn chế vận động. 
• Mất kiểm soát về tiểu tiện: Đây là một biến chứng mà người bệnh không thể kiểm soát được quá trình tiểu tiện/đại tiện, dẫn đến việc nước tiểu và phân bị rò ra mà không ý muốn. Biến chứng này ảnh hưởng tiêu cực đáng kể đến cuộc sống của người bệnh.
• Tê liệt chi dưới: Tình trạng đau thần kinh tọa phát triển nặng có thể gây tê liệt chi dưới. Đây là biến chứng nguy hiểm nhất và không thể bỏ qua. Nếu xảy ra tê liệt, người bệnh sẽ hoàn toàn phụ thuộc vào người khác trong sinh hoạt hàng ngày.

Biện pháp phòng bệnh đau thần kinh tọa

Để duy trì tư thế tốt và tránh đau thần kinh toạ, có một số biện pháp phòng ngừa quan trọng như sau:

• Chú trọng đến tư thế ngồi: Giới hạn thời gian ngồi xổm và không ngồi quá lâu. Hãy thường xuyên đứng lên và đi lại để giảm áp lực lên cột sống.Tránh vác đồ nặng quá mức trên vai để tránh tạo áp lực lên cột sống.
• Thay đổi tư thế làm việc: Nên nghỉ ngơi thường xuyên khi làm việc với máy tính. Đồng thời, đặt màn hình ở một vị trí phù hợp để đầu không phải cúi xuống hoặc ngẩng lên quá cao.
• Từ bỏ hút thuốc: Nicotin trong thuốc lá có thể làm giảm lượng máu cung cấp cho xương. Điều này có thể làm suy yếu và gây căng thẳng cho cột sống và đĩa đệm, dẫn đến các vấn đề liên quan đến bệnh thần kinh tọa.
• Đảm bảo cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì có thể làm tăng nguy cơ đau thần kinh toạ. Việc giảm cân là một biện pháp quan trọng để ngăn ngừa viêm và tổn thương cột sống.
• Thực hiện thường xuyên bài tập: Tập thể dục đều đặn là một phương pháp quan trọng để phòng ngừa đau thần kinh toạ. Bạn có thể tham khảo và thực hiện các bài tập như đi bộ, chạy bộ, bơi lội, đạp xe, yoga, pilates và các hoạt động linh hoạt khác để tăng cường sức mạnh và linh hoạt cho cơ, xương và cột sống.
• Phòng tránh té ngã: Để hạn chế chấn thương cột sống và dây thần kinh, hãy luôn mang giày vừa vặn và đúng kích cỡ. Đồng thời, đảm bảo có đủ ánh sáng trong các khu vực như cầu thang và phòng tắm để tránh ngã nhào.
• Giới hạn thời gian ngồi quá lâu: Thời gian ngồi kéo dài có thể tạo áp lực lên đĩa đệm và dây chằng ở lưng dưới. Hãy nghỉ ngơi thường xuyên, kết hợp với việc đi lại và vận động nhẹ nhàng sau mỗi giờ làm việc.
• Tăng cường sức mạnh cột sống: Để ổn định cột sống, cải thiện sức khỏe của cột sống, hãy tập trung vào việc tăng cường sức mạnh cho các cơ lưng, cơ hai bên hông, xương chậu và mông.

Bằng cách duy trì một lối sống lành mạnh, bảo vệ cột sống và giảm nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa. Việc duy trì một trọng lượng cân đối, chú trọng vào việc chăm sóc sức khỏe và tăng cường hoạt động vận động sẽ giúp giảm nguy cơ mắc bệnh bệnh thần kinh tọa. Ngoài ra, việc đảm bảo một môi trường làm việc thoải mái, hợp lý và áp dụng các biện pháp bảo vệ sức khỏe khi thực hiện các công việc đòi hỏi áp lực lên cột sống cũng là cách hiệu quả để giảm nguy cơ mắc bệnh đau thần kinh tọa.