Top 14 chấn thương thể thao thường gặp nhất và cách điều trị

Tập luyện thể thao có thể giữ và nâng cao sức khỏe, nhưng việc tập quá mức hoặc không đúng kỹ thuật có thể gây nguy hiểm và tăng nguy cơ chấn thương thể thao. Tuy nhiên, may mắn nhờ sử dụng các phương pháp chẩn đoán và điều trị hiện đại, hầu hết các chấn thương thể thao phổ biến có thể hoàn toàn phục hồi. Hãy cùng Diamondkhop tìm hiểu bài viết dưới đây nhé!

Chấn thương thể thao là gì?

Chấn thương thể thao là thuật ngữ chỉ những vụ tai nạn thường xảy ra trong quá trình tham gia hoạt động thể thao hoặc tập luyện. Dù bất kỳ phần nào của cơ thể cũng có thể gặp nguy hiểm trong quá trình vận động, thuật ngữ này chủ yếu ám chỉ những chấn thương liên quan đến hệ thống cơ, xương, khớp và các mô liên quan như sụn và dây chằng. Các chấn thương sọ não và tủy sống xảy ra khá hiếm trong thể thao.

Thường thì, chấn thương thể thao thường xảy ra ở nhóm tuổi trẻ và trẻ em. Theo ước tính từ Stanford Children’s Health, hàng năm có hơn 3,5 triệu trẻ em và thanh thiếu niên bị chấn thương trong khi tham gia các hoạt động thể chất. Và 1/3 số ca chấn thương ở trẻ em có liên quan đến hoạt động thể thao.

Phần thân dưới có khả năng chịu chấn thương cao nhất (42%), trong khi chấn thương ở các chi trên chiếm 30,3% tổng số vụ chấn thương, phần còn lại liên quan đến đầu và cổ.

Các chấn thương thường gặp trong thể thao

Những chấn thương phổ biến khi chơi thể thao bao gồm:

Bong gân mắt cá chân

Bong gân mắt cá chân là tình trạng dây chằng hỗ trợ khớp bị giãn ra quá mức. Chấn thương này xảy ra khi người chơi té ngã và bàn chân lật vào trong, gây ra chấn thương mắt cá ngoài. Các dấu hiệu của bong gân mắt cá chân bao gồm:

• Mắt cá bị bầm tím, viêm nhiễm, sưng tấy.
• Mất khả năng di chuyển một chi hoặc khớp.
• Khớp trở nên lỏng lẻo, không ổn định.
• Bong gân có thể tự khỏi sau vài ngày, nhưng nếu không được chăm sóc đúng cách, nguy cơ tái phát là rất cao.

Chuột rút

Chuột rút là tình trạng co thắt cơ đột ngột, gây đau dữ dội ở một bắp thịt, khiến người bị thương không thể tiếp tục cử động. Mọi bắp thịt đều có thể bị chuột rút, nhưng thường xảy ra ở cẳng chân, đùi, bàn tay, bàn chân và cơ bụng.

Căng cơ

Căng cơ là tình trạng cơ bị kéo căng quá mức, có thể dẫn đến rách cơ, chủ yếu là cơ bắp chân, gân kheo, háng, lưng dưới và vai. Các triệu chứng của căng cơ bao gồm: đau, sưng, yếu, khó khăn hoặc không thể sử dụng cơ.

Chấn thương háng

Chấn thương háng xảy ra khi một trong 5 nhóm cơ chạy dọc theo đùi bên trong bị rách hoặc đứt trong quá trình chơi các môn thể thao cường độ cao như bóng đá, bóng chuyền, tennis,… 

Khi bị chấn thương háng, bạn sẽ trải qua cơn đau dữ dội ở vùng háng, đùi và hông, có thể lan xuống đầu gối. Bạn cũng sẽ gặp khó khăn khi di chuyển, đi lại một cách khập khiễng và không thể chạy nhảy hoặc vặn mình.

Để giải quyết tình huống này, bạn cần băng ép và chườm đá vùng bị chấn thương và nghỉ ngơi hợp lý

Chấn thương đầu gối

Vì khớp gối thường phải chịu đựng nhiều hoạt động trong thể thao, nên dễ bị tổn thương đột ngột, bao gồm:

• Giãn, rách hoặc đứt dây chằng chéo trước (ACL): Đây là loại chấn thương phổ biến nhất trong các môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng chuyền, bóng rổ, võ thuật,… Chấn thương này gây đau, sưng và khó cử động đầu gối.
• Giãn hoặc đứt dây chằng chéo sau (PCL): Mặc dù ít gặp hơn, nhưng chấn thương này vẫn có thể xảy ra và gây đau dữ dội ở phía sau đầu gối, sưng viêm và làm cho khớp gối trở nên lỏng lẻo.
• Kéo căng hoặc rách dây chằng giữa khớp gối (MCL): Đây là chấn thương thường gặp trong bóng đá, khiến vận động viên gặp đau đớn mạnh ở khu vực đầu gối.
• Chấn thương dây chằng bên ngoài (LCL): Mặc dù ít phổ biến trong thể thao, chấn thương này gây tổn thương nghiêm trọng, khiến phần bên ngoài của đầu gối sưng tấy, cảm giác khớp cứng và dần dần gây thoái hóa khớp.
• Rách sụn chêm khớp gối: Xảy ra khi người chơi thể thao bật dậy quá nhanh từ tư thế ngồi xổm. Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là đau, sưng và phát ra tiếng cục lục khi vận động.

Chấn thương vai – cánh tay – khuỷu tay

Tập luyện quá mức và tư thế sai có thể dẫn đến các vấn đề sau:

• Viêm gân chóp xoay khớp vai: Gây ra sự viêm sưng, đau nhức và hạn chế cử động của vai.
• Viêm gân cơ nhị đầu (biceps tendinitis): Đây là tình trạng viêm ở đầu dài của hai gân cơ nhị đầu, bao gồm cả đầu dài và đầu ngắn. Thường xảy ra khi gặp các vị trí chấn thương ở khớp vai.
• Hội chứng cùi chỏ (tennis elbow) hoặc viêm lồi cầu ngoài xương cánh tay: Đây là tình trạng đau khi hoạt động của khuỷu tay, đặc biệt khi cầm vật nặng hoặc vặn cẳng tay.

Gãy xương

Khi có một lực tác động mạnh từ bên ngoài, có thể xảy ra tình trạng gãy xương, bao gồm gãy xương theo chiều ngang, chiều dọc, gãy ở nhiều vị trí hoặc gãy thành nhiều mảnh.

Các dấu hiệu của gãy xương bao gồm: âm thanh lạo xạo dưới da khi xảy ra chấn thương, vị trí xương gãy bị bầm tím, sưng đỏ và biến dạng.

Gãy xương là một tình trạng cấp tính, cần được cấp cứu và xử lý ngay lập tức. Nếu không được chữa trị, có thể gây ra biến chứng do mất máu, tổn thương thần kinh, tổn thương mạch máu và thậm chí tử vong.

Trật khớp

Trật khớp trong thể thao xảy ra khi các mặt khớp không được giữ hoàn toàn cùng mức với nhau. Các tình huống như té ngã, va chạm mạnh, và thay đổi hướng đột ngột khi chơi thể thao có thể dẫn đến chấn thương khớp, thường gặp như chấn thương cổ chân, chấn thương khớp gối, và chấn thương khớp vai.

Trật khớp thường có triệu chứng nặng hơn so với bong gân bao gồm:

• Sưng to và biến dạng khớp.
• Xuất hiện vết bầm tím và xuất huyết xung quanh khớp.
• Đau đớn và cảm giác tê bì hoặc kiến bò.
• Không thể cử động, duỗi thẳng hoặc cong khớp

Viêm gan bàn chân

Viêm gan bàn chân là tình trạng viêm của cơ bàn chân, dây chằng nối gót chân với mặt trước của bàn chân, hỗ trợ cho vòm bàn chân. Triệu chứng thường gặp có thể bao gồm cảm giác đau nhức vào buổi sáng khi bước xuống sàn sau khi ngủ dậy hoặc sau khi tham gia hoạt động. 

Các biện pháp phục hồi viêm cơ bàn chân bao gồm nghỉ ngơi, áp lạnh bằng đá, sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) và thực hiện các bài tập giãn cơ đặc biệt.

Viêm gân gót chân Achilles (A-sin)

Viêm gân gót chân Achilles là tình trạng gân Achilles hoạt động quá mức, gây ra tình trạng quá tải lực và trọng lực, làm tổn thương khu vực gót chân. Vùng gân Achilles ít được cung cấp mạch máu, do đó, khi chịu áp lực lớn, dễ dẫn đến chấn thương, thậm chí có thể gây rách hoặc đứt gân Achilles.

Chấn thương tủy sống

Chấn thương tủy sống là tình trạng tổn thương đối với các dây thần kinh trong ống tủy sống. Hầu hết các trường hợp chấn thương tủy sống có nguyên nhân do chấn thương cột sống, gây ảnh hưởng đến khả năng của tủy sống trong việc truyền và nhận tín hiệu từ não đến các hệ cơ thể điều khiển cảm giác, vận động và chức năng tự trị của cơ thể dưới mức tổn thương.

Chấn thương vùng đầu

Chấn thương vùng đầu, đặc biệt là chấn thương sọ não, là tình trạng người bị tổn thương ở vùng đầu, gây tổn thương cho hộp sọ và các cấu trúc bên trong hộp sọ.

Bong gân

Bong gân là tình trạng tổn thương dây chằng ở khớp bị căng hoặc rách do té ngã hoặc trượt chân trong quá trình tập luyện.

Dấu hiệu dễ nhận biết bao gồm:

• Cảm giác đau nhức như bị giật điện ở khu vực khớp bị trật. Khoảng một giờ sau, cảm giác đau nhức dần trở lại.
• Sưng, bầm tím, tụ máu và khớp trở nên lỏng lẻo.

Bong gân thường xảy ra ở các vị trí như cổ chân, mắt cá chân, đầu gối, cổ tay… Trong đó, bong gân mắt cá chân là trường hợp phổ biến nhất.

Rách dây chằng chéo trước

Dây chằng chéo trước khớp gối có vai trò kết nối giữa xương đùi và đóng vai trò quan trọng trong việc ổn định khớp đầu gối. 

Dây chằng chéo trước khớp gối có thể bị rách do các tác động như thay đổi hướng đột ngột trong khi vận động, căng kéo quá mức trên đầu gối hoặc dừng đột ngột, thường xảy ra trong các môn thể thao như bóng rổ, bóng đá,… và gây ra tình trạng đau và sưng nhức ở đầu gối.

Nguyên nhân gây chấn thương khi tập thể thao, thể dục

Bất kỳ ai tham gia hoạt động thể dục thể thao đều có khả năng gặp chấn thương, nhưng có một số yếu tố dưới đây tăng nguy cơ bị chấn thương cho bạn hoặc người thân:

Nguyên nhân thuộc về người chơi

• Tuổi tác: 

Nguyên nhân gây chấn thương ở tuổi trẻ thường là do thiếu kinh nghiệm và sự phát triển thể chất chưa hoàn thiện. 

Trong khi đối với người lớn, nguyên nhân có thể là do tuổi già và tốc độ phản ứng chậm đi. Thông thường, người chơi thể thao từ 30 tuổi trở lên có sự giảm phản ứng dần dần.

• Thể trạng: 

Những người có thể trạng yếu thường dễ bị chấn thương hơn những người có thể lực đầy đủ. Ngoài ra, những người có cân nặng quá lớn cũng dễ bị chấn thương.

• Trình độ tập luyện: 

Nếu sức mạnh không đủ hoặc khả năng phản xạ không linh hoạt để xử lý tình huống, người chơi thể thao dễ bị chấn thương.

• Thời gian trong giải đấu: 

Các giai đoạn ban đầu và cuối giải đấu thường có nguy cơ chấn thương cao hơn được đánh giá bởi các chuyên gia.

• Khởi động sai cách: 

Người chơi có thể mắc sai lầm trong quá trình khởi động như không khởi động đủ thời gian và cường độ, cơ thể chưa sẵn sàng; không tuần tự từ dễ đến khó, từ nhẹ đến nặng, từ chậm đến nhanh.

• Kỹ thuật thi đấu và tập luyện có sai sót: 

Do huấn luyện viên thiếu sót hoặc do trình độ của người chơi chưa đủ hoặc đánh giá đối thủ không chính xác.

• Yếu tố tâm lý: 

Tình trạng căng thẳng kéo dài hoặc áp lực trong quá trình tập luyện và thi đấu là những yếu tố làm người chơi thiếu tập trung và dễ gặp chấn thương không mong muốn.

Nguyên nhân về môi trường

• Khí hậu quá nóng hoặc quá lạnh: 

Điều kiện khí hậu quá nóng hoặc quá lạnh có thể ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe và hiệu suất thi đấu của vận động viên. 

Cơ thể cần một thời gian để thích nghi với điều kiện khí hậu mới, nhưng trong một số trường hợp, người chơi không có đủ thời gian để cơ thể thích nghi trước khi tham gia vào hoạt động thể thao.

• Địa hình sân tập không thích hợp: 

Sân tập quá cứng hoặc lầy lội có thể tăng nguy cơ chấn thương. Một sân tập không đáp ứng đúng yêu cầu về độ cứng hoặc độ bẫy trượt có thể gây ra chấn thương, đặc biệt là trên các bề mặt không đồng đều hoặc trơn trượt.

• Tập luyện và thi đấu ở vùng cao: 

Tại các độ cao cao hơn, mức oxy trong không khí giảm đi, gây khó khăn cho cơ thể vận chuyển oxy đến các cơ và mô. Sự thiếu oxy có thể làm giảm sức mạnh và sự tập trung, tăng nguy cơ chấn thương trong quá trình tập luyện và thi đấu.

Nguyên nhân thuộc về trang bị dụng cụ

• Sử dụng vợt không phù hợp: 

Vợt quá nặng, ngắn, dài, rộng, hẹp không chỉ ảnh hưởng đến kỹ thuật và hiệu suất chơi mà còn tăng nguy cơ chấn thương trong quá trình sử dụng.

• Chọn sai hoặc thiếu dụng cụ trang bị: 

Mỗi môn thể thao đòi hỏi những dụng cụ và trang bị riêng. Sử dụng sai hoặc thiếu dụng cụ phù hợp có thể gây ra chấn thương và ảnh hưởng đến hiệu suất thi đấu. 

• Sử dụng giày không phù hợp: 

Chọn sai kích cỡ giày, giày quá chật hoặc rộng cũng như quá nặng có thể gây khó khăn trong việc di chuyển và ảnh hưởng đến cân bằng và ổn định của người chơi.

Cách xử lý tại nhà khi gặp chấn thương thể thao

Trong trường hợp gặp chấn thương cấp tính, việc đầu tiên bạn cần làm là sơ cứu đúng cách.

Đối với trường hợp bị bong gân và trật khớp, bạn có thể áp dụng phương pháp RICE để sơ cứu, cụ thể như sau:

• Nghỉ ngơi (Rest): Hạn chế vận động và nghỉ ngơi để cơn đau giảm đi đáng kể.
• Lạnh (Ice): Sử dụng túi lạnh chuyên dụng áp lên vùng chấn thương trong vòng 24 giờ đầu để giảm sưng và đau. Nên áp lạnh liên tục trong khoảng 2-3 ngày sau chấn thương, mỗi lần áp lạnh chỉ nên từ 20-30 phút và để cách nhau 3-4 giờ.
• Nén (Compression): Băng bó giúp ổn định khớp và dây chằng, ngăn chặn sự gia tăng của chấn thương. Lưu ý không băng quá chặt để không gây đau nhói và để máu lưu thông dễ dàng.
• Nâng cao (Elevation): Kê đầu gối hoặc đặt gối dưới vùng bị chấn thương, sao cho phần bị bong gân hoặc trật khớp cao hơn so với phần còn lại của cơ thể. Phương pháp này giúp giảm đau và sưng hiệu quả.

Khi nào cần đi khám?

Nếu lơ là trong việc điều trị và không chủ động, mức độ chấn thương, dù nhẹ hay nặng, có thể phát triển thành các bệnh mạn tính nghiêm trọng như viêm khớp, thoái hóa khớp, đau thần kinh tọa,… và ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Đặc biệt, nếu có các biểu hiện sau đây, bạn nên đến khám bác sĩ ngay lập tức:

• Cơn đau kéo dài và ngày càng trở nên nghiêm trọng.
• Vết thương sưng tấy và thay đổi màu da.
• Biến dạng khớp hoặc xương, không thể thực hiện các động tác bình thường.
• Bị bong gân, vùng va chạm sưng, bầm tím hoặc có cảm giác tê, yếu.
• Trật khớp, gãy xương hoặc cảm giác liệt thần kinh.
• Mất ý thức, biểu hiện buồn nôn, chóng mặt, mất thăng bằng, mất phương hướng.

Lưu ý: đối với trường hợp bị bong gân nặng khi vị trí khớp trở nên lỏng lẻo hoặc không thể di chuyển, hoặc có dấu hiệu sốt hoặc triệu chứng không được cải thiện sau 48 giờ, hãy đến gặp bác sĩ ngay để được khám và điều trị kịp thời.

Các phương pháp điều trị chấn thương thể thao 

Điều trị Thần kinh cột sống (Chiropractic)

Phương pháp này xuất phát từ Mỹ và các bác sĩ sẽ thực hiện việc nắn chỉnh các khớp xương và đốt sống để đưa chúng trở lại vị trí đúng ban đầu. Việc nắn chỉnh này giúp khôi phục cấu trúc và chức năng bình thường của các xương và khớp, từ đó cải thiện việc truyền dẫn tín hiệu thần kinh xuyên qua cột sống. Nhờ đó, cơn đau sẽ dần giảm và sau một thời gian ngắn, chấm dứt hoàn toàn.

Các lợi ích của việc nắn chỉnh cột sống bao gồm:

• Tối ưu hóa cân bằng cơ thể.
• Giúp lành chấn thương nhanh chóng.
• Tăng cường khả năng vận động.
• Tăng cường sức mạnh và độ linh hoạt của cột sống và các khớp như lưng, bụng, đầu gối, vai, cổ tay và cơ bắp cánh tay.

Vật lý trị liệu trong điều trị chấn thương thể thao

Tùy vào tình trạng chấn thương của từng bệnh nhân, bác sĩ sẽ kết hợp các phương pháp vật lý trị liệu với sử dụng các thiết bị hiện đại để giúp điều trị chấn thương một cách hiệu quả. Tại các phòng khám, các phương pháp và thiết bị hỗ trợ sau được áp dụng:

• Máy kéo giãn giảm áp cột sống DTS: 

Sử dụng máy kéo này giúp giãn cách các đốt sống và giảm áp lực lên cột sống, tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình phục hồi và tái tạo mô mềm xung quanh cột sống. Đây là một phương pháp an toàn và hiệu quả để làm giảm đau và cải thiện chức năng cột sống.

• Máy trị liệu vận động ATM2: 

Thiết bị này giúp tăng cường sự linh hoạt và phục hồi chức năng cơ bắp và khớp. Bằng cách tạo ra các động tác vận động kiểm soát và điều chỉnh, máy ATM2 giúp người bệnh khôi phục sự cân bằng và tăng cường sức mạnh cơ bắp một cách an toàn và hiệu quả.

Phòng tránh chấn thương khi chơi thể thao

Dưới đây là những lời khuyên giúp bạn tránh chấn thương và đạt hiệu suất tốt nhất khi tham gia hoạt động thể thao:

• Lựa chọn bài tập phù hợp với thể trạng và sức khỏe của bạn. Nếu bạn mới bắt đầu tập luyện, hãy chọn những bộ môn có cường độ thấp như đi bộ, bơi lội, đạp xe, chơi golf, cầu lông… 
• Khởi động kỹ càng trước khi tập luyện trong khoảng 5-10 phút để tránh các nguy cơ trong quá trình tập luyện. Hãy thực hiện các động tác kéo căng trước khi tập luyện để làm dẻo cơ thể.
• Chú trọng đến việc sử dụng trang thiết bị và dụng cụ tập luyện. Ví dụ, hãy chọn giày không quá chật hoặc rộng, và chọn vợt có kích thước và trọng lượng phù hợp với cơ thể của bạn.
• Nạp năng lượng cho cơ thể bằng cách uống khoảng 500-600 ml nước vào khoảng 2 hoặc 3 giờ trước khi tập luyện.
• Đối với các vận động viên chuyên nghiệp, quan trọng để tập luyện ít nhất 3 tuần trước khi thi đấu và luôn được giám sát bởi huấn luyện viên và bác sĩ thể thao.
• Áp dụng liệu trình Thần kinh Cột sống trước mỗi chương trình tập luyện cường độ cao, cũng như trước và sau mỗi trận đấu để duy trì tình trạng thể lực và hệ cơ xương khớp ở mức tốt nhất.
• Mang đến cho mình cảm giác an toàn và thoải mái khi chơi thể thao là rất quan trọng để đảm bảo bạn có thể tận hưởng và vận động một cách hiệu quả.

Trên đây là những thông tin và định nghĩa quan trọng về những chấn thương thể thao và tập luyện phổ biến nhất. Khi bạn gặp các dấu hiệu tổn thương này trong quá trình chơi thể thao, hãy nhanh chóng đến cơ sở y tế hoặc bệnh viện để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Điều này rất quan trọng để đảm bảo sự phục hồi nhanh chóng và tránh những biến chứng tiềm ẩn.